ΕΝΟΤΗΤΑ Α΄

 ΕΝΟΤΗΤΑ Β΄:

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
- Τα στοιχεία που συγκροτούν την ταυτότητα ενός οικισμού και ο τρόπος αναγνώρισης τους.
- Αναφορά στους όρους αναγνώρισης, προστασίας και ανάδειξης της ταυτότητας των ορεινών περιοχών του Ελλαδικού Χώρου.
- Ταυτότητα του τόπου και πολιτισμικό τοπίο. Η προσπάθεια ανάδειξης, ενίσχυσης, «κατασκευής» ταυτότητας, η σχέση με την αναπτυξιακή διαδικασία. Η πολιτική σημασία της ενίσχυσης της ταυτότητας των περιοχών.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
- Αναφορά στους όρους «ιστορία» και «παράδοση» σε σχέση με την ιδιαίτερη πολιτισμική συγκρότηση των ορεινών περιοχών.
- Η πολιτιστική και οικονομική σημασία της διατήρησης της παράδοσης (υλικής και άυλης), η θεώρηση του πολιτισμού ως βασικού πυλώνα της ολοκληρωμένης ανάπτυξης.
ΟΡΕΙΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
- Αναγνώριση, τεκμηρίωση και ανάλυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος των παραδοσιακών ορεινών οικισμών σε διάφορες κλίμακες (πολεοδομική, αρχιτεκτονική, κατασκευαστική, τοπιακή). Μεθοδολογικά εργαλεία, παραδείγματα.
- Παραδοσιακοί ορεινοί οικισμοί και σύγχρονη ζωή. Προστασία και ανάπτυξη ορεινών οικισμών, προβλήματα, μεταβολές και κίνδυνοι που τους απειλούν.
- Ζητήματα νέας αρχιτεκτονικής δημιουργίας με παραδείγματα ένταξης νέων κατασκευών σε παραδοσιακούς οικισμούς και ορεινά τοπία, με έμφαση στην προώθηση νέων τεχνολογικών προτάσεων και "ευφυών" παραδειγμάτων.
- Ζητήματα διαχείρισης και ανάδειξης του περιβαλλοντικού και τοπιακού πλούτου, συσχετισμένα με την προώθηση της ταυτότητας των περιοχών και με την ανάπτυξη ιδιαίτερων οικοτουριστικών προσεγγίσεων. Οι δυνατότητες του ελληνικού χώρου και η αντίληψη των δικτύων ανάδειξης περιοχών. Σύγχρονες προκλήσεις.
- Εισαγωγή σε ζητήματα κατασκευαστικής τεκμηρίωσης, αρχές και παραδείγματα παραδοσιακών τεχνικών δόμησης. Η σημασία της τοπικότητας.
- Επεμβάσεις σε υφιστάμενα κτίρια, ιστορικά/παραδοσιακά ή σύγχρονα. Επισκευές, ενισχύσεις, αναβάθμιση με όρους βιωσιμότητας. Ο ρόλος των παραπάνω στην ανάπτυξη των οικισμών.
- Αρχές και παραδείγματα επέμβασης σε υφιστάμενα κτίρια, ιστορικά/ παραδοσιακά ή σύγχρονα. Επισκευές, ενισχύσεις, αναβάθμιση με όρους βιωσιμότητας. Παραδείγματα νέων κατασκευών σε ορεινούς οικισμούς.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΡΕΙΝΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ
- Διατύπωση μεθοδολογικών εργαλείων και στρατηγικών για τη σύνταξη και εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης που θα εξασφαλίζουν την προστασία και ανάπτυξη των ορεινών περιοχών.                                                                                          -Μελέτες περίπτωσης (case studies).

Στο θεωρητικό μέρος του μαθήματος οι σπουδαστές/τριες: α) εξοικειώνονται με την αναγνώριση και πολλαπλή αξιολόγηση των φυσικών, δομικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών και της άυλης κληρονομιάς που συνθέτουν την ταυτότητα του χώρου β) εμβαθύνουν στην ιεράρχηση των χωρικών ποιοτήτων, φυσικών-περιβαλλοντικών και πολιτισμικών, καθώς και στη διερεύνηση των όρων προστασίας, ανάδειξης, ανάπτυξης και προβολής τους γ) κατανοούν/γνωρίζουν μεθοδολογικά εργαλεία για τη σύνταξη και εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης, που εξασφαλίζουν την προστασία και ανάπτυξη  των ορεινών περιοχών.

Στο εφαρμοσμένο μέρος του μαθήματος επιχειρείται η βιωματική προσέγγιση και ανάγνωση των χαρακτηριστικών που καθορίζουν τη φυσιογνωμία ενός ορεινού οικισμού. Η προτεινόμενη άσκηση αναφέρεται σε ζητήματα προστασίας, ενίσχυσης, ανάδειξης και προβολής της ταυτότητας του τόπου και συγκροτείται γύρω από βασικά ερωτήματα (όπως διατυπώθηκαν στις διαλέξεις, με βάση τη βιβλιογραφία και κυρίως την προσωπική εμπειρία - επιτόπια καταγραφή). Ειδικότερα διερευνώνται τα στοιχεία εκείνα τα οποία συγκροτούν την πολιτιστική -πολιτισμική κληρονομιά του τόπου και ο τρόπος με τον οποίο η διατήρηση και ανάδειξή τους μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη/εξέλιξή του τόπου αναφοράς. Διερευνάται επίσης ο τρόποςμε τον οποίο οι διαφορετικές επιστημονικές ειδικότητες (εν προκειμένω του κάθε σπουδαστή) μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του τόπου με αξιοποίηση των ιδιαίτερων στοιχείων του.

Η προσέγγιση του συμμετοχικού σχεδιασμού αποτελεί σήμερα μία ευρέως αξιοποιούμενη θεώρηση σε ζητήματα χωρικού, αναπτυξιακού και τομεακού σχεδιασμού για την επιδίωξη σχετικών στόχων,αξιοποιείται δε σε διαφορετικές χωρικές κλίμακες, περιβάλλοντα και σχεδιαστικά προβλήματα. Η υλοποίηση της προσέγγισης αυτής, πέραν της εξειδικευμένης γνώσης γύρω από τα ζητήματα και το υπόβαθρο του σχεδιασμού, απαιτεί τη χρήση ποιοτικών μεθόδων και εργαλείων συμμετοχής. Τα εργαλεία αυτά ολοκληρώνονται στα διάφορα στάδια του σχεδιασμού, με στόχο την ανάπτυξη ενός δομημένου και συνεργατικού διαλόγου ανάμεσα στα κέντρα λήψης απόφασης, τους σχεδιαστές και τις τοπικές κοινωνίες/αποδέκτες γιατη βελτίωση των αποτελεσμάτων του σχεδιασμού και την εναρμόνισή τους με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις προσδοκίες των τοπικών κοινοτήτων.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ενότητα Β’ αποσκοπεί στην εμβάθυνση στο θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο του συμμετοχικού σχεδιασμού, καθώς και στις μεθόδους συμμετοχής που μπορούν να αξιοποιηθούν στις διαδικασίες λήψης απόφασης σε ζητήματα που σχετίζονται με:

• τον χωρικό σχεδιασμό (μελέτες σχεδιασμού σε διάφορες χωρικές κλίμακες)
• τον αναπτυξιακό σχεδιασμό (αναπτυξιακές μελέτες σε διάφορες χωρικές κλίμακες) και
• τον τομεακό σχεδιασμό (περιβάλλον, μεταφορές, ενέργεια, τουρισμός, χωροθετήσεις έργων υποδομής, κ.ά.)

Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ – ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Κατανόηση της έννοιας της συμμετοχής σε προβλήματα χωρικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού, ιστορική εξέλιξη, επίπεδα συμμετοχής, πλεονεκτήματα και δυσκολίες.
ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ
Η ενσωμάτωση της έννοιας της συμμετοχής στον σχεδιασμό, ο ρόλος της συμμετοχής στα διάφορα στάδια του σχεδιασμού, ο συμμετοχικός σχεδιασμός ως εργαλείο για την επιδίωξη στόχων βιώσιμης και ανθεκτικής ανάπτυξης για όλους.
ΚΛΑΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Εμβάθυνση σε ένα φάσμα κλασικών μεθόδων συμμετοχής, με έμφαση στις πλέον συχνά χρησιμοποιούμενες σήμερα για τη διαχείριση των σχεδιαστικών προβλημάτων – Παραδείγματα Εφαρμογής.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
Κατανόηση του ρόλου των τεχνολογικών εξελίξεων και ειδικότερα των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και των εφαρμογών τους στη διεύρυνση της πρακτικής εφαρμογής των συμμετοχικών προσεγγίσεων στον χωρικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό – Παραδείγματα Εφαρμογής.
Ο ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ/ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Εμβάθυνση στο νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τη συμμετοχή των πολιτών σε μελέτες σχεδιασμού στην Ελλάδα.

Στο θεωρητικό μέρος της Ενότητας Β’ του μαθήματος οι σπουδαστές/τριες: α) εξοικειώνονται με την προσέγγιση του συμμετοχικού σχεδιασμού, καθώς και των μεθόδων συμμετοχής που μπορούν να αξιοποιηθούν στα διάφορα στάδια μιας συμμετοχικής σχεδιαστικής διαδικασίας β) κατανοούν τον ρόλο της συμμετοχής και της συμμετοχικής προσέγγισης σε προβλήματα αναπτυξιακού και χωρικού σχεδιασμού, ιδιαίτερα σε περιφερειακές απομονωμένες κοινότητες, όπως αυτές των ορεινών περιοχών γ) εμβαθύνουν σε παραδείγματα συγκεκριμένων σχεδιαστικών προβλημάτων, με έμφαση στο περιβάλλον των ορεινών περιοχών και δ) εμβαθύνουν στο υφιστάμενο θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο και τις σχετικές πρόνοιές του σε θέματα συμμετοχής.

Στο εφαρμοσμένο μέρος επιχειρείταιη ανάπτυξη συμμετοχικής μεθοδολογικής προσέγγισης και η αξιοποίηση σε αυτή κατάλληλων εργαλείων συμμετοχής σε ένα παράδειγμα σχεδιασμού μιας ορεινής περιοχής, με εστίαση σε ένα αναπτυξιακό ή/και χωρικό πρόβλημα-θέμα.

ΕΝΟΤΗΤΑΣ Α’

• Alexander, C. (1965/1996),“A City Is Not a Tree“ inLeGates& Stout (eds.) The City Reader. Pp 118-131. Routledge, London.
• BASIC PRINCIPLES CHAPTERS: 1. Η Χάρτα της Βενετίας, (1975), 2. Recommendation Concerning the International Exchange of Cultural Property (Nairobi, 1976), 3. Διακήρυξη για την ΕυρωπαϊκήΑρχιτεκτονικήΚληρονομιά - Άμστερνταμ 1975, (1976), 4. The ICOMOS Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban Areas (Washington Charter 1987), 5. VIENNA MEMORANDUM on “World Heritage and Contemporary Architecture – Managing the Historic Urban Landscape” (May 2005). 6. The Valletta
• Principles for the Safeguarding and Management of Historical Cities, Towns and Urban Areas. (Adopted by CIVVIH, ICOMOS April 10, 2010) etc.
• Avgerinou - Kolonia, S.,  From the Valletta Principles towards the Safeguarding and Management of Historic Cities, Towns and Urban Areas, to: The Valletta Principles for the Safeguarding and Management of Historic Cities, Towns and Urban Areas, Adopted by the 17th ICOMOS General Assembly by 28 Noveber 2011,.Athens 2012, 4-6 p.
• Corner, J. (1999),The Agency of Mapping, Speculation, Critique & Invention (from mappings edited by Denis Cosgrove), Chapter 10, London: Reaction Books.
• Cosgrove, D. (1984). Social formation and symbolic landscape, 2nd ed, Madison: University of Wisconsin Press.
• Cruz, H., Yeomans, D., Tsakanika, E.,Macchioni, N., Jorissen, A.,Touza, M.,Mannucci, M., Lourenço, P.B. (2015). Guidelines for the on-site assessment of historic timber structures. International Journal of Architectural Heritage: Conservation, Analysis, and Restoration. Volume 9, Issue 3, 2015.
• Γκανιάτσας, Β. (1990), GottfriedBoehm: Η Αρχιτεκτονική Δημιουργία ως Διαδικασία Ένταξης, Δελτίο ΣΑΔΑΣ 25.
• Ζήβας.Δ. (1991), ΤαΜνημείακαιηΠόλη, Αθήνα: Εκδ. Ε.&Λ. Λυρούδια.
• Hirsch, E. & O’Hanlon, M. (1995),The Anthropology of Landscape: Perspectives on Place and Space. Oxford: Clarendon Press.
• Hobsbawm,E.&RangerT. (2004), ΗεπινόησητηςΠαράδοσης. Αθήνα: Εκδ. Θεμέλιο.
• Καλλιγά Χ. & Μάλλιαρης Α. (επιμέλεια), ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ για την Αποκατάσταση Ιστορικών Οικισμών με Σκοπό τις Νέες Χρήσεις, Εστία 2004.
• Καραδήμας Κ, Κωνσταντινίδου, Ε. (επιμέλεια) (2015), «Αρχιτεκτονικές Σπουδές και Αρχιτεκτονική Κληρονομιά», Πρακτικά ημερίδας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, εκδόσεις ΑΡΧΕ-ΤΥΠΟ.
• King, A. (2004), Spaces of Global Cultures: Architecture – Urbanism – Identity, London and New York: Routledge.
• Κονταράτος, Σ. (1986), Αρχιτεκτονική και Παράδοση: Ιδεολογίες, Πρακτικές και Προβλήματα στη Χρήση του Αρχιτεκτονικού Παρελθόντος, Καστανιώτης
• Κωτσιόπουλος, Α. & Ξεναρίου-Μανασσή, Α. (1982), Συντήρηση και Αναβίωση Παραδοσιακών Κτιρίων και Συνόλων, UniversityStudioPress, Θεσσαλονίκη.
• Κωνσταντινίδου, Έ., Αρχιτεκτονική Σύνθεση σε ιστορικό περιβάλλον, Χρονικά Αισθητικής, Ελληνική Εταιρεία Αισθητικής, 50 χρόνια, 2010-2012, Τόμος 46, Vol.B, σελ. 135-150.
• Lynch, K. (1960),  The image of the city. Cambridge (Massachusetts): The Massachusetts Institute of Technology Press.
• Larkham, P. (1996), Conservation and the City, ed. Routledge
• LeCorbusier, Η Χάρτα των Αθηνών, Ελληνική έκδοση 1987, Ύψιλον Βιβλία, Αθήνα
• Maistrou, H., Analysis of Urban Patterns in Historic Settlements, as Basis for their Conservation and Planning, in European Research on Cultural Heritage, Volume 4 “Geometry and Urban tissue” Prague 2006.
• Maistrou, H., Design Principles for a Sustainable Urban and Architectural Design in “Ecopolis Revealing and Enhancing Sustainable Design” Alinea edition, 2005.
• Maistrou E. (2012), Historic Cities and Settlements integrated protection and sustainable development, (Sustainable Development, Culture, Traditions Journal, Syros Institute vol.1-B)
• Μωραΐτης, Κ. (2012), Το τοπίο, πολιτιστικός προσδιορισμός του τόπου. Παρουσίαση και θεωρητικός συσχετισμός των σημαντικότερων νεότερων προσεγγίσεων της τοπιακής επεξεργασίας του τόπου. Αθήνα: Διδακτορική διατριβή ΕΜΠ.
• Μωραΐτης, Κ. (2015), Το τοπίο, πολιτιστικός προσδιορισμός του τόπου. Σημειώσεις για τη νεότερη, τοπιακή επεξεργασία του τόπου. Αθήνα: Εκδ. Ι. Σιδέρη.
• Μωραΐτης, Κ. (2015), Η Τέχνη του Τοπίου: Πολιτιστική επισκόπηση των νεωτερικών τοπιακών θεωρήσεων και διαμορφώσεων. Αθήνα: Ηλεκτρ. Εκδόσεις Κάλλιπος.
• Μπούρας X., ΄Ενταξη Νέων Κτιρίων σε Παλιά Σύνολα, (Σημειώσεις μαθήματος).
• Morales – Sola, I. (1985), From Contrast to Analogy: Developments in the Concept of Architectural Intervention, Lotus International 2.
• Management Guidelines for World Cultural Heritage Sites. Feilden, B.M.; Jokilehto, J. Rome: ICCROM, 2nd ed., 1998; XI + 137 p.
• Management Guidelines for World Cultural Heritage Sites (Title and text in Arabic). Feilden, B.M.; Jokilehto, Jukka ICCROM: Rome, 2005; XIII, 142 p. Μουτσόπουλος Ν. (1983), Η αρχιτεκτονική μας κληρονομιάς.
• Νομικός, Μ. (1997), Αποκατάσταση και επανάχρηση ιστορικών κτιρίων και συνόλων. Μεθοδολογία και εφαρμογές, Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, Θεσσαλονίκη.
• Parent,M. (1988), Η ιδέα της Παγκόσμιας Κληρονομιάς, Courier της UNESCO, ελληνική έκδοση
• Pressouyre,L. (2001), Το παρελθόν δεν είναι μόνο από πέτρα, Courier της UNESCO, ελληνική έκδοση.
• Rossi, A. (1987), The Architecture of the city, (Eκδ. Σύγχρονα θέματα, Αθήνα)
• Schulz-Norberg, C. (1980), Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture, Academy Editions, London.
• Schama, S.(1995), Landscape and Memory, New York: Alfred A. Knopf
• Στεφάνου, Ι., Εργαστήριο Πολεοδομικής Σύνθεσης, «Η φυσιογνωμία της Ελληνικής πόλης», Ε.Μ.Π., Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Αθήνα 2000.
• Fitch, J. (1982), Historic Preservation, Mc.Graw Hill Company, USA.
• Tilley, C. (1994), A Phenomenology of Landscape: Places, Paths and Monuments, London: Berg
• Weber, W., Yannas, S. (eds.)(2014), Lessons from Vernacular Architecture. London: Earthscan from Routledge.
• Tsakanika, Ε.,Branco, J. (2018), “Reinforcement of Historic Timber roofs”, RILEM committee. State of the art chapter. Edition of Rilem in special issue for reinforcement of Timber structures..
• Τσακανίκα, Ε. (2014), “Μεθοδολογία Αποκατάστασης Ιστορικών κτηρίων. Εφαρμογές στο Τούρκικο Αρχοντικό και στο Αγά Τζαμί  στη  Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου” (Eds. Κ. Τρακασοπούλου, Μ. Δούση, Ν. Χατζητρύφων),  2ο Εθνικό συνέδριο Ήπιων Επεμβάσεων Θεσσαλονίκη 2004, τομ.2, σελ.48-62.
• Χατζηγώγας, Γ. (επιμέλεια), Αρχιτεκτονική και Παράδοση: Η παράδοση σε Σύγχρονες Ιδεολογικές, Επιστημονικές και Αρχιτεκτονικές Πρακτικές, Εκδόσεις Ατλαντίδα: Θεσσαλονίκη, 1982 (Εισηγήσεις των Γ. Βώκου, Σ. Κονταράτου, Κ. Μοσκώφ, Τ. Παπαδοπούλου, Α. Προδρομίδης, Ν. Σκουτέρη-Διδασκάλου, Δ. Φατούρος, Γ. Χατζηγώγα, Α. Χριστοφέλλη).

ΕΝΟΤΗΤΑΣ Β’

• Στρατηγέα, Α. (2015), Θεωρία και Μέθοδοι Συμμετοχικού Σχεδιασμού, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα, Πρόγραμμα ΚΑΛΙΠΠΟΣ, Αθήνα (ηλεκτρονικό βιβλίο).
• Bertella, G., Lupini, S., Cecilia Rossi Romanelli C.R. and Font, X. (2021), Workshop methodology design: Innovation-oriented participatory processes for sustainability, Annals of Tourism Research, 89 (2021) 103251, https://doi.org/10.1016/j.annals.2021.103251.
• Bousset, J.-P., Macombe, C. and Taverne, M. (2005), Participatory methods, guidelines and good practice guidance to be applied throughout the project to enhance problem definition, co-learning, synthesis and dissemination, Report no.: 10. Ref.: D7.3.1, December, ISBN 90-8585-038-X.
• Duraiappah, A., Robby, P. and Parry, E. (2005), Have Participatory Approaches Increased Capabilities?International Institute for Sustainable Development (IISD).
• Koutsi, D. and Stratigea, A. (2019), Unburying Hidden Land and Maritime Cultural Potential of Small Islands in the Mediterranean for Tracking Heritage-led Local Development Paths, Heritage2(1), pp. 938-966; https://doi.org/10.3390/heritage2010062.
• Koutsi, D. and Stratigea, A. (2021), Sustainable and Resilient Management of Underwater Cultural Heritage (UCH) in Remote Mediterranean Islands: A Methodological Framework, Heritage, 4, pp. 3469–3496, https://doi.org/10.3390/heritage4040192.
• Krommyda, V., Somarakis, G. and Stratigea, A. (2019), Integrating Offline and Online Participation Tools for Engaging Citizens in Public Space Management – Application in the Peripheral Town of Karditsa-Greece, In A. Stratigea and B. Murgante (Eds.) (2019), Potential of Participatory Urban Planning and Governance, Special Issue, International Journal of Electronic Governance, 11(2):1, doi: 10.1504/IJEG.2019.10015502.
• Panagiotopoulou M. and Stratigea A. (2021), Strategic Planning and Web-Based Community Engagement in Small Inner Towns: Case Study Municipality of Nemea – Greece. In: Gervasi O. et al. (eds), Computational Science and Its Applications – ICCSA 2021, Lecture Notes in Computer Science, Vol. 12953, pp. 519-534, Springer, Cham, Print ISBN 978-3-030-86975-5, https://doi.org/10.1007/978-3-030-86976-2_35.
• Price, F.M., Jansky, F.L. and Iatsenia A.A. (2004), Key issues for mountain areas, United Nations University Press, ISBN 92-808-1102-9, https://collections.unu.edu/eserv/UNU:2448/pdf9789280811025.pdf
• Slocum, N. (2003), Participatory Methods Toolkit: A Practitioner’s Manual, King Baudouin Foundation and the Flemish Institute for Science and Technology Assessment (viWTA).
• Steyaert, S. and Lisoir (2005), Participatory Methods Toolkit - A practitioner’s manual
  Method: Focus Group, ISBN 90-5130-506-0.
• Valqui Vidal, R.V. (2005), The Future Workshop: Democratic Problem Solving, https://www2.imm.dtu.dk/pubdb/edoc/imm4095.pdf.

Δομημένο περιβάλλον, παράδοση, πολιτισμική κληρονομιά, ταυτότητα, προστασία, ένταξη, ολοκληρωμένη ανάπτυξη.

Χωρικά συστήματα, Xωρικός και αναπτυξιακός σχεδιασμός, Συμμετοχή, Συμμετοχικός σχεδιασμός, Ορεινές περιοχές, Χωρικές και αναπτυξιακές πολιτικές

ΣΥΝΕΠΙΚΟΥΡΟΥΝΤΕΣ