Ιδιαίτερο στοιχείο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος "Περιβάλλον και Ανάπτυξη" αποτελεί η 2η Κατεύθυνση «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών», με αντικείμενο την προστασία και την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των ορεινών περιοχών, περισσότερο από αναγκαία στην χώρα μας, που το ποσοστό των ορεινών και ημιορεινών Δήμων και Κοινοτήτων αντιστοιχεί στο 61,6% του συνόλου, ενώ καταλαμβάνουν έκταση ίση με το 77,9% της συνολικής έκτασης της χώρας, αποτελώντας μαζί με την Αυστρία τις ορεινότερες χώρες της ΕΕ.
Το γεγονός δε ότι το πρόγραμμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών» λειτουργεί στο Μέτσοβο, του προσδίδει ένα ακόμη μοναδικό χαρακτήρα, ανάμεσα στα υπόλοιπα μεταπτυχιακά προγράμματα. Η παρουσία του ΕΜΠ στην περιοχή, επέχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό, ως έκφραση επιστροφής ενός μέρους του χρέους που έχει το Ίδρυμα στο Μέτσοβο, λόγω της καταγωγής των Ιδρυτών και μεγάλων Ευεργετών του από τη συγκεκριμένη περιοχή. Η όλη προσπάθεια χαίρει της εκτίμησης τόσο της Εκπαιδευτικής, Ερευνητικής και Πολυτεχνειακής Κοινότητας όσο και της τοπικής κοινωνίας, η οποία το έχει αγκαλιάσει με θέρμη.
Όσον αφορά στο αντικείμενο του μεταπτυχιακού στο Μέτσοβο, έρχεται να συμπληρώσει ένα πολύ σημαντικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό κενό. Η ορεινή Ελλάδα, αν και αποτελεί, γεωγραφικά, το κύριο κομμάτι της Ελλάδας είναι μία "άλλη" Ελλάδα, η οποία έχει εγκαταλειφθεί ουσιαστικά στην τύχη της από την πολιτεία για δεκαετίες. Παρ' όλα αυτά η ιδιαίτερη σημασία του ορεινού χώρου (που συνοψίζεται στο ότι αποτελούν νησίδες βιοποικιλότητας, δεξαμενές νερού, αποθήκες ενέργειας και πόρων και θύλακες πολιτισμικής ποικιλομορφίας) δε θα μπορούσε ν’ αφήσει αδιάφορο ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα της εμβέλειας του ΕΜΠ.
Έτσι, μέσω της ίδρυσης αρχικά του Μετσόβιο Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας (ΜΚΔΕ) και του μεταπτυχιακού προγράμματος "Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών" στη συνέχεια, γίνεται ένα δυναμικό ξεκίνημα συστηματικής προσέγγισης των προβλημάτων των ορεινών περιοχών και εκπαίδευσης εκείνων των επιστημόνων που θα συμβάλουν στην επίλυσή τους.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει η εκπαιδευτική διαδικασία της δεύτερης κατεύθυνσης, στο Μέτσοβο, τα οποία πρέπει να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν περαιτέρω είναι τα ακόλουθα:
- Η εκπαίδευση καταρτίζεται με άξονα τα πραγματικά προβλήματα των ορεινών κοινωνιών, όπως αυτά διοχετεύονται από ένα δίκτυο επαφών με τους ορεινούς Δήμους και Κοινότητες της Ελλάδας.
- Πολυθεματικός χαρακτήρας - Ολιστική προσέγγιση. Τα προβλήματα των ορεινών περιοχών είναι περίπλοκα ως προς τη φύση τους και απαιτούν τη συνέργεια πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων. Το σημείο αυτό αποτελεί την προέκταση της γενικής φιλοσοφίας και παράδοσης του μεταπτυχιακού στη δεύτερη κατεύθυνση.
- Συστηματική διάχυση των αποτελεσμάτων. Κύριος στόχος του μεταπτυχιακού προγράμματος είναι τα αποτελέσματά του να φτάνουν όσο το δυνατόν συντομότερα στους φυσικούς τους παραλήπτες, τις τοπικές κοινωνίες.
- Έντονα βιωματικός χαρακτήρας. Ο στόχος δεν είναι οι μεταπτυχιακοί φοιτητές να μάθουν για τις ορεινές περιοχές, αλλά να ζήσουν τις ορεινές περιοχές. Να νοιώσουν την αγριάδα της χειμωνιάτικης ερημιάς των ορεινών χωριών, τη ζεστασιά του καφενείου, να ακούσουν θρύλους και ιστορίες. Για το σκοπό αυτό οι επισκέψεις είναι οργανικά στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όχι χρήσιμο διάλειμμα.
- Διεθνιστική διάσταση. Παρά το γεγονός ότι βασικό αντικείμενο του Προγράμματος είναι η ορεινή Ελλάδα, το συγκεκριμένο εγχείρημα αποτελεί κομμάτι μιας διεθνούς προσπάθειας για ενίσχυση των ορεινών περιοχών.
